به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در فارس، غلامرضا امیرخانی، مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، شامگاه یکشنبه 25 آبان‌ماه در دومین نشست ویژه به مناسبت هفته کتاب در مرکز اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس درباره تاریخ کتابت و حضور کتاب در شهر شیراز به صحبت نشست. در این ویژه برنامه «هفته کتاب» به مدت 7 شب ادامه خواهد داشت، هر شب یک نویسنده درباره ضرورت توجه به کتابخوانی ملی سخن خواهد گفت.
امیرخانی در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه حتی مردم عادی در کشورهای خارجی، اگر ایران را نشناسند، شیراز و اصفهان را می‌شناسند، گفت: در مورد شهرت این دو شهر نیز، شیراز به‌دلیل حضور و وجود سعدی و حافظ، شناخته‌شده‌تر از اصفهان است.
مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه با بیان اینکه مهم‌ترین دلیل شهرت سعدی و حافظ در جهان، آثاری است که از آن‌ها در قالب کتاب بر جای مانده است، افزود: از همین رو چندان بی‌ارتباط نیست اگر بگوییم اعتبار شیراز مرتبط و متصل به کتاب است.
غلامرضا امیرخانی با اشاره به اینکه در طول تاریخ، شیراز و خطه فارس همواره به اعتبار کتاب شناخته‌شده بوده است، یادآور شد: کتابخانه بزرگ عضدالدوله دیلمی در فارس یکی از نشانه‌های ارتباط توأمان فارس و کتاب است.
اهتمام تاریخی خطه فارس به کتاب و کتابخوانی
این پژوهشگر در ادامه با بیان اینکه تداوم اهتمام اهالی خطه فارس و شیراز به کتاب و کتابخوانی در سده‌های بعد نیز مشاهده می‌شود، یادآور شد: به عنوان مثال در سده نهم، شرف‌الدین علی یزدی (مورخ بزرگ این قرن) کتاب مهم خود با عنوان «ظفرنامه تیموری» را با استفاده از منابع کتابخانه دربار ابراهیم‌سلطان در فارس نوشته است.
او با اشاره به اینکه آثار مشهوری همچون «انیس‌الناس» نیز در کتابخانه ابراهیم‌سلطان وجود داشته است، افزود: در دوره صفوی هم با وجود آنکه مرکز حکومت تبریز، قزوین و اصفهان بوده، شیراز دارای کتابخانه‌های بزرگ و مشهوری بوده است.
امیرخانی با اشاره به سفر توماس هربرت سیاح انگلیسی به ایران افزود: هربرت در سفرنامه‌اش به مدرسه الله‌وردی‌خان و کتابخانه بزرگ آن اشاره و به عظمت آن کتابخانه تأکید می‌کند.
وی در ادامه با تأکید بر تسلسل جریان علم و کتابخوانی در شیراز افزود: اگر پژوهشگری در این زمینه به پژوهش بپردازد، احتمالاً به این نتیجه خواهد رسید که پیوستگی کتابخوانی در شیراز در همه دوره‌ها قابل مشاهده است.
انتشار نخستین کتاب‌ها در شیراز پس از ظهور صنعت چاپ
مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سپس بیان کرد: متفکران، فلاسفه، اهل علم و کاروان همیشه خرم شعر و ادب شیراز، همواره میراث مکتوب را در این خطه زنده نگاه داشته‌اند.
او در ادامه به دوره قاجار اشاره کرد و افزود: در این دوره که صنعت چاپ پدید آمد، چند شیرازی خوش‌ذوق سر از بمبئی و کلکته در آوردند و به چاپ کتاب‌هایی همچون شاهنامه فردوسی اهتمام ورزیدند.
امیرخانی در ادامه با اشاره به تأسیس کتابفروشی معرفت در سال 1282 خورشیدی در شیراز یادآور شد: مرحوم شیخ محمدتقی معرفت، 3 سال پیش از مشروطه، این کتابفروشی را در شیراز بنیان‌گذاری کرد و سپس این کتابفروشی به محلی برای توزیع اعلامیه‌های مشروطه‌خواهان تبدیل شد.
این پژوهشگر در ادامه با بیان اینکه چندی بعد حسن معرفت فرزند شیخ محمدتقی معرفت در خیابان لاله‌زار تهران بنگاه مطبوعاتی معرفت را پایه‌ریزی کرد، افزود: این بنگاه با وجود عمر اندک خود، کتاب‌های بسیاری را در تهران به چاپ رساند.
کتابفروشی 100 ساله شیراز همچنان مشغول فعالیت است
مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سپس با اشاره به تأسیس حزب برادران در شیراز در دهه 20 خورشیدی اضافه کرد: این حزب اندکی پس از تأسیس، روزنامه، کتاب و نشریات مختلفی را در آن سال‌ها منتشر کرد.
وی در ادامه با اشاره به تداوم فعالیت کتابخانه احمدی که از قدیمی‌ترین کتابفروشی‌های شیراز است، افزود: این کتابفروشی قدمتی بیش از یک قرن دارد و هنوز در حوالی بازار وکیل شیراز مشغول فعالیت است.
امیرخانی سپس با نام‌آوردن از برخی کتابفروشی‌های قدیمی شیراز بیان کرد: ناشران و کتابفروشی‌های زیادی در شیراز در سال‌های قبل از انقلاب وجود داشتند که از آن جمله می‌توان به خانه کتاب، کانون تربیت، کتافروشی محمدی، مطبوعاتی‌هاشمی، کتابفروشی جهان‌نما، پیک خجسته، کانون دانش پارس، کتابخانه مسجد جامع عتیق و کتابخانه احمدی اشاره کرد.
مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در پایان صحبت‌های خود با تأکید بر اینکه تداوم حضور کتاب در شهر شیراز داستانی مفصل دارد، بیتی از امیرخسرو دهلوی خطاب به سعدی را پایان‌بخش سخنان خود کرد: «خسرو سرمست اندر ساغر معنا بریخت / باده از خم‌خانه شیخی که در شیراز بود.»
امیرخانی در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه حتی مردم عادی در کشورهای خارجی، اگر ایران را نشناسند، شیراز و اصفهان را می‌شناسند، گفت: در مورد شهرت این دو شهر نیز، شیراز به‌دلیل حضور و وجود سعدی و حافظ، شناخته‌شده‌تر از اصفهان است.
مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه با بیان اینکه مهم‌ترین دلیل شهرت سعدی و حافظ در جهان، آثاری است که از آن‌ها در قالب کتاب بر جای مانده است، افزود: از همین رو چندان بی‌ارتباط نیست اگر بگوییم اعتبار شیراز مرتبط و متصل به کتاب است.
غلامرضا امیرخانی با اشاره به اینکه در طول تاریخ، شیراز و خطه فارس همواره به اعتبار کتاب شناخته‌شده بوده است، یادآور شد: کتابخانه بزرگ عضدالدوله دیلمی در فارس یکی از نشانه‌های ارتباط توأمان فارس و کتاب است.
اهتمام تاریخی خطه فارس به کتاب و کتابخوانی
این پژوهشگر در ادامه با بیان اینکه تداوم اهتمام اهالی خطه فارس و شیراز به کتاب و کتابخوانی در سده‌های بعد نیز مشاهده می‌شود، یادآور شد: به عنوان مثال در سده نهم، شرف‌الدین علی یزدی (مورخ بزرگ این قرن) کتاب مهم خود با عنوان «ظفرنامه تیموری» را با استفاده از منابع کتابخانه دربار ابراهیم‌سلطان در فارس نوشته است.
او با اشاره به اینکه آثار مشهوری همچون «انیس‌الناس» نیز در کتابخانه ابراهیم‌سلطان وجود داشته است، افزود: در دوره صفوی هم با وجود آنکه مرکز حکومت تبریز، قزوین و اصفهان بوده، شیراز دارای کتابخانه‌های بزرگ و مشهوری بوده است.
امیرخانی با اشاره به سفر توماس هربرت سیاح انگلیسی به ایران افزود: هربرت در سفرنامه‌اش به مدرسه الله‌وردی‌خان و کتابخانه بزرگ آن اشاره و به عظمت آن کتابخانه تأکید می‌کند.
وی در ادامه با تأکید بر تسلسل جریان علم و کتابخوانی در شیراز افزود: اگر پژوهشگری در این زمینه به پژوهش بپردازد، احتمالاً به این نتیجه خواهد رسید که پیوستگی کتابخوانی در شیراز در همه دوره‌ها قابل مشاهده است.
انتشار نخستین کتاب‌ها در شیراز پس از ظهور صنعت چاپ
مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سپس بیان کرد: متفکران، فلاسفه، اهل علم و کاروان همیشه خرم شعر و ادب شیراز، همواره میراث مکتوب را در این خطه زنده نگاه داشته‌اند.
او در ادامه به دوره قاجار اشاره کرد و افزود: در این دوره که صنعت چاپ پدید آمد، چند شیرازی خوش‌ذوق سر از بمبئی و کلکته در آوردند و به چاپ کتاب‌هایی همچون شاهنامه فردوسی اهتمام ورزیدند.
امیرخانی در ادامه با اشاره به تأسیس کتابفروشی معرفت در سال 1282 خورشیدی در شیراز یادآور شد: مرحوم شیخ محمدتقی معرفت، 3 سال پیش از مشروطه، این کتابفروشی را در شیراز بنیان‌گذاری کرد و سپس این کتابفروشی به محلی برای توزیع اعلامیه‌های مشروطه‌خواهان تبدیل شد.
این پژوهشگر در ادامه با بیان اینکه چندی بعد حسن معرفت فرزند شیخ محمدتقی معرفت در خیابان لاله‌زار تهران بنگاه مطبوعاتی معرفت را پایه‌ریزی کرد، افزود: این بنگاه با وجود عمر اندک خود، کتاب‌های بسیاری را در تهران به چاپ رساند.
کتابفروشی 100 ساله شیراز همچنان مشغول فعالیت است
مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سپس با اشاره به تأسیس حزب برادران در شیراز در دهه 20 خورشیدی اضافه کرد: این حزب اندکی پس از تأسیس، روزنامه، کتاب و نشریات مختلفی را در آن سال‌ها منتشر کرد.
وی در ادامه با اشاره به تداوم فعالیت کتابخانه احمدی که از قدیمی‌ترین کتابفروشی‌های شیراز است، افزود: این کتابفروشی قدمتی بیش از یک قرن دارد و هنوز در حوالی بازار وکیل شیراز مشغول فعالیت است.
امیرخانی سپس با نام‌آوردن از برخی کتابفروشی‌های قدیمی شیراز بیان کرد: ناشران و کتابفروشی‌های زیادی در شیراز در سال‌های قبل از انقلاب وجود داشتند که از آن جمله می‌توان به خانه کتاب، کانون تربیت، کتافروشی محمدی، مطبوعاتی‌هاشمی، کتابفروشی جهان‌نما، پیک خجسته، کانون دانش پارس، کتابخانه مسجد جامع عتیق و کتابخانه احمدی اشاره کرد.
مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در پایان صحبت‌های خود با تأکید بر اینکه تداوم حضور کتاب در شهر شیراز داستانی مفصل دارد، بیتی از امیرخسرو دهلوی خطاب به سعدی را پایان‌بخش سخنان خود کرد: «خسرو سرمست اندر ساغر معنا بریخت / باده از خم‌خانه شیخی که در شیراز بود.»
نظر شما